Neosemantyzmy: lutować, miesiąc, niedawno, obietnica, paragon, rata, wrony, trąbka, żel
Neosemantyzmy cz. III
Kontynuujemy analizę znaczeń wyrazów, które utraciły swoje pierwotne znaczenie. Jak bardzo znaczenie uległo zmianie? Jak ciekawe są różnice? Sprawdźmy to na kolejnych przykładach!
- Lutować
Dziś niejeden mechanik wie, co oznacza słowo ‘lutować’. Lutowanie to czynność, którą wykonujemy lutownicą i na pewno służy połączeniu ze sobą metali bez ich topienia za pomocą spoiwa. Kiedyś lutowanie w ogóle nie oznaczało czynności łączenia ani stapiania. Kiedy ktoś się lutował, to inaczej litował się nad nim. Drobna literówka wprowadziła ogromnie dużą zmianę semantyczną
- Miesiąc
Miesiąc kiedyś pojawiał się na gwiaździstym lub czarnym niebie, mógł być w pełni lub w kształcie rogalika. Przy miesiącu czytano wiersze, pisano poematy. Nigdy jednak nie używano go do określenia jednostki czasu, ponieważ kiedyś miesiąc oznaczał księżyc.
- Niedawno
Określenie to współcześnie stosujemy, gdy chcemy powiedzieć o najbliższej przyszłości. Kiedyś używano go do określenia najbliższej przyszłości. Oznaczało ono: wkrótce, niebawem.
- Obietnica
Słowo obietnica zwykle wiąże się z zapewnieniem, że się coś zrobi dla siebie lub dla kogoś. Obietnica więc to rzeczownik, który ma pozytywne konotacje. Oczekiwania mogą być częścią jakiejś zmiany. Kiedyś składano również obietnicę, lecz niestety nie miała pozytywnego wydźwięku, ponieważ poprzez obietnicę rozumiano ofiarę.
- Paragon
Dziś słówko ‘paragon’, w zależności od sytuacji, to mały świstek papieru, który otrzymujemy po realizacji zakupu. Paragon może być rzucony z pogardą lub z miłym uśmiechem wzięty wraz zakupami. Kiedyś paragon nie miał nic wspólnego z kupnem towaru. Paragonem nazywano konkurowanie ze sobą lub zawody.
- Rata
Słowo ‘rata’ dziś pewnie można zestawić z dawnym znaczeniem i znaleźć wspólny sens. Rata dziś ratuje niejednego kupującego i kiedyś oznaczała ona ratunek lub pomoc.
- Trąbka
Trąbka to dęty blaszany instrument muzyczny, który możemy usłyszeć w orkiestrach dętych. Najmłodsze pokolenie również lubi bawić się w orkiestrę, wykonując zabawki z papieru. Nie omieszkam twierdzić, że trąbkę również mogła być zrobiona z papieru w staropolszczyźnie. Kiedyś trąbka oznaczała właśnie torebkę papierową.
- Wrony
Nie bez powodu wrony są koloru czarnego. Ptaki te dziś występują w mrocznych stylizacjach, dodając frenetycznego charakteru obrazom, kreskówkom czy filmom. Kiedyś słowo wrony nie oznaczało ptaka, lecz właśnie kolor czarny.
- Żel
Ostatnie słówko budzi moje zdziwienie, ponieważ nie mam żadnego przykładu, który mógłby przełożyć się na znaczenie współczesne i porównać go ze znaczeniem ówczesnym. Żel oznaczał smutek. I prawdopodobnie dziś nikt nie powie, że odczuwa żel… Chyba że po prostu jego zapach J
Powyższe przykłady kończą przygodę z porównaniem znaczeń. Takich wyrazów jest mnóstwo. Moje przykłady starałam się zestawiać z wyrazami o powszechnym znaczeniu. Mam nadzieję, że lektura neosemantyzmów będzie ciekawa, stanie się przedmiotem uwagi i nie będzie zanudzać.