Melanezyjskie kulty cargo

Melanezja to zachodnia część Oceanii. Wyspy Melanezji zamieszkuje blisko 6,7 mln osób – głównie Papuasów i Melanezyjczyków. W skład wysp Melanezji wchodzą: Nowa Gwinea, Archipelag Bismarcka, Wyspy Salomona, Wyspy Santa Cruz, Nowa Kaledonia, Vanuatu oraz Fidżi.

Melanezyjczycy są silnie zróżnicowani kulturowo, posługują się wieloma różnymi językami. Podstawą ich gospodarki jest rybołówstwo, a struktura społeczna opiera się najczęściej na matriarchacie, w którym główną rolę odgrywają kobiety. W kulturze Melanezyjczyków dominują tradycyjne wierzenia, gdzie dużą rolę odgrywa magia i kult przodków.

Melanezyjskie kulty cargo zajmują szczególne miejsce wśród ruchów społecznych, które były reakcją na europejską dominację polityczną i kulturową. Kulty te opierały się na doktrynie millenarystycznej, zgodnie z którą radykalne przeobrażenie świata, a zwłaszcza sytuacji Melanezyjczyków, jest bliskie. Nowy ustrój świata miał wnieść ze sobą dużą ilość cargo, czyli obfitość dóbr pochodzenia europejskiego. W kultach cargo przedmiot kultu stanowią przodkowie. Ich powrót na ziemię był bardzo oczekiwany, ponieważ to oni mieli przynieść cargo. Doktryna kultów cargo odnosiła się więc do wyobrażeń tradycyjnych. Ważny element kultów cargo to także wiara w odwrócenie sytuacji politycznej i etnicznej hierarchii, które miało polegać na tym, że po nastaniu nowego ustroju świata biali staną się czarnymi, a czarni białymi.

Czynniki sprzyjające powstawaniu kultów cargo

1. Kontakt z kulturą europejską wytwarzający pożądanie europejskich dóbr;
2. Chęć zrzucenia przez czarnych jarzma białego człowieka;
3. Niski stopień wiedzy na temat źródeł i mechanizmów funkcjonowania cywilizacji europejskiej;
4. Względna izolacja społeczna i intelektualna mieszkańców wysp;
5. Cechy kultury tradycyjnej;
6. Działalność misji chrześcijańskich.

Wydarzenia aktywizujące i kształtujące kulty cargo

1. Zrzuty żywności z samolotów

Melanezyjczycy uważali, że samoloty to ptaki, które przynoszą żywność dla duchów zmarłych osób powracających do życia.

1. Tradycyjne drogi kontaktów i wymiany dóbr oraz stare szlaki podróżne

Dzięki nowym środkom przekazu i statkom handlowym z melanezyjskimi marynarzami, możliwe było przełamywanie dotychczasowej izolacji społecznej krajowców.

1. Tworzenie europejskich plantacji

Krajowcy, czyli Melanezyjczycy pracujący na europejskich plantacjach i pochodzący z różnych okolic, przenosili idee na obszary, których ludność nie kontaktowała się ze sobą.

1. Działalność misjonarzy

Misjonarze udający się w głąb wysp przenosili mimowolnie ideę cargo.

Ogólnie rzecz biorąc, doktryna i bogata obrzędowość kultów cargo była odbiciem tradycyjnych pojęć i tradycyjnego systemu wartości. Wierzenia religijne skupiały się przede wszystkim wokół kultu przodków i miały charakter prywatny, rodzinny.

Dagmara Zmuda

Źródła:

1. Damm K., Mikusińska A. (red.), Ludy i języki świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 141.
2. Nowicka E., Świat człowieka – świat kultury, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 426 – 429.