Bezrobocie – jakie są jej rodzaje?

W gospodarce rynkowej pracę traktuje się jako towar, który przeznaczony jest na sprzedaż. Rynek pracy rządzi się prawami popytu i podaży. Podaż to osoby szukające pracy, a popyt to miejsca pracy w przedsiębiorstwach. Utrzymanie równowagi między podażą a popytem jest bardzo trudne. W gospodarce rynkowej najczęściej mamy do czynienia z niedoborem miejsc pracy w stosunku do liczby osób jej poszukujących. Taka sytuacja prowadzi do powstania bezrobocia. Każda osoba bezrobotna jest zobowiązana do aktywnego poszukiwania pracy, musi być zdecydowana na jej podjęcie w pełnym wymiarze czasu. Ponadto, nie może się uczyć w trybie stacjonarnym, musi być pełnoletnia i co ważne – zarejestrowana w, odpowiednim do jej miejsca zamieszkania, urzędzie pracy. Przyczyny bezrobocia mogą być różne. Mianowicie jedną z nich jest niedopasowanie rynku pracy do zmian w gospodarce bądź powstająca nadwyżka podaży siły roboczej. Ograniczenie liczby miejsc pracy może również wynikać z recesji w całej gospodarce. W niniejszym artykule zostaną omówione następujące rodzaje bezrobocia: bezrobocie frykcyjne, bezrobocie strukturalne, bezrobocie sezonowe, bezrobocie koniunkturalne, bezrobocie chroniczne oraz bezrobocie ukryte i jawne.

Bezrobocie frykcyjne

Bezrobocie frykcyjne jest wynikiem ciągłych zmian w gospodarce rynkowej, w której powstają nowe miejsca pracy, natomiast część z nich ulega likwidacji. Jest to ciągły i nieunikniony proces, który powoduje, że na dynamicznym rynku pracy cały czas pozostaje pewna liczba osób bez zatrudnienia. Są one bezrobotne tylko przez pewien okres, do momentu znalezienia nowej pracy. Bezrobotni aktywnie poruszają się na rynku pracy, a ściślej mówiąc, zbierają informacje o wolnych miejscach pracy, porównują różne oferty, a nawet zmieniają miejsce zamieszkania, aby podjąć zatrudnienie. Bezrobocie frykcyjne ma charakter przejściowy.

Bezrobocie strukturalne

Bezrobocie strukturalne wynika z niedopasowania struktury podaży i popytu na rynku pracy w odniesieniu do kwalifikacji pracowników lub danego regionu. Przyczyny bezrobocia strukturalnego tkwią bezpośrednio w zmianach w gospodarce, polegających na likwidacji pewnych branż bądź zamykaniu dużych zakładów pracy (zamknięcie zakładów włókienniczych w Łodzi). Bezrobocie strukturalne raczej ma charakter trwały. Znalezienie nowego zatrudnienia wiąże się ze zmianą zakładu, a niejednokrotnie ze zmianą miejsca zamieszkania.

Bezrobocie sezonowe

Bezrobocie sezonowe wynika ze specyfiki danej gałęzi. Na ten rodzaj bezrobocia narażeni są rolnicy i robotnicy rolni, pracownicy turystyki – np. handlarze pamiątkami, właściciele hoteli i pensjonatów, właściciele wyciągów narciarskich w górach, itd. Dla handlarzy pamiątkami nad morzem sezon zimowy jest martwy, więc w tym czasie są oni zmuszeni szukać sobie innego zajęcia zarobkowego. Z kolei dla właścicieli wyciągów narciarskich w górach, sezon letni jest martwy, ponieważ nie ma śniegu lub jest go zbyt mało, aby uruchomić wyciąg.

Bezrobocie koniunkturalne

Bezrobocie koniunkturalne jest nazywane również bezrobociem cyklicznym. Powoduje go załamanie koniunktury gospodarczej. Jego zmniejszenie następuje wraz ze wzrostem gospodarczym. Dokładniej rzecz ujmując, wyróżnia się dwa okresy, tj. okres recesji i okres koniunktury. W okresie recesji zmniejsza się popyt na towary oraz usługi oferowane przez różnego rodzaju przedsiębiorstwa, a to wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji pociąga za sobą spadek zapotrzebowania na pracę. Wynikiem tego jest pojawienie się bezrobocia cyklicznego. Okres koniunktury charakteryzuje się tym, że popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wiąże się ze wzrostem poziomu produkcji. Wzrost poziomu produkcji generuje wzrost zapotrzebowania na pracę, a to przekłada się na zmniejszenie lub zaniknięcie bezrobocia cyklicznego.

Bezrobocie chroniczne

Obejmuje ono grupę ludzi, która przez długi czas pozostaje bez pracy. Za osoby długotrwale bezrobotne uznaje się te, które nie pracują przynajmniej przez 12 miesięcy. Posiadają one cechy ograniczające ich szanse powrotu na rynek pracy, m.in. nie mają umiejętności interpersonalnych i społecznych. Ich brak jest spowodowany wyłączeniem społecznym oraz życiem w izolacji. Długotrwale bezrobotni wyrabiają sobie fałszywe poczucie bezpieczeństwa dzięki regularnie i przez długi czas otrzymywanemu zasiłkowi, co też obniża ich motywację do dalszego działania, aby wyjść z błędnego koła bezrobocia.

Bezrobocie ukryte i jawne

Bezrobocie ukryte oznacza przerost zatrudnienia w danym przedsiębiorstwie lub dziale gospodarki. W Polsce przerostem zatrudnienia cechuje się obecnie rolnictwo. Bezrobocie jawne to liczba osób zarejestrowanych w urzędach pracy. Trzeba podkreślić, że poziom bezrobocia jawnego nie zawsze będzie zgodny ze stanem faktycznym, ponieważ część osób widniejących w ewidencji urzędów pracy podejmuje pracę „na czarno”, a część nie rejestruje się w ogóle w urzędach pracy.

Państwo dąży do zmniejszenia poziomu bezrobocia, przeznaczając fundusze na aktywne i pasywne formy walki z tym problemem społecznym. Ta tematyka szczegółowo zostanie omówiona w kolejnym moim artykule.

Dagmara Zmuda

Źródła:

1. Biernacka M., Korba J., Smutek Z., Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Wydawnictwo Operon, Gdynia 2006, s. 172-179.