Nadawanie wyrazom nowych znaczeń

ambekas 30 kwietnia 2016 0 Comments

Jeśli zapytam przypadkową osobę, jakie kiedyś znaczenie miało słowo ‘sienny’, nikt nie kojarzyłby tego z porą sianokosów i sianem. Jedynie napomknąłby coś o chorobie, która trwa siedem dni lub tydzień (katar) i nie zastanawiałby się nad innym znaczeniem. Historia języka polskiego jest bardzo bogata i ciekawa, jednak niezbyt interesująca dla współczesnych użytkowników języka polskiego. Zapoznajmy się z kilkoma staropolskimi rzeczownikami i porównajmy je ze znaczeniem współczesnym. Enjoy! J

  1. Absolut

Dziś, kiedy pada hasło ‘absolut’, można pójść dwiema drogami interpretacji tego słowa: albo pokusić się o wtargnięcie na sfery sacrum, czyli ‘Bóg’, albo zejść do znaczenia, które przywołuje na myśl rzecz dozwoloną od lat 18, czyli ‘alkohol’. W staropolszczyźnie, czyli w wieku XIV i XV absolut oznaczał dyktatora, despotę.

  1. Bachor

Dziś jest to negatywne określenie dziecka, które zachowuje się niegrzecznie i denerwuje kogoś. W staropolszczyźnie ‘bachor’ również mógł być powodem zdenerwowania, jednak w całkiem innym kontekście. Kiedy bachor bolał, robiło się nieprzyjemnie, ponieważ bachor to kiedyś brzuch.

  1. Ciasny

Przymiotnik ciasny wszyscy znają i najczęściej odnoszą go do swojej garderoby. W staropolszczyźnie jednak słowo to nie miało nic wspólnego z ubraniem, ponieważ tak mówiono na kogoś, kto jest biedny i przykry.

  1. Ćma

Dziś wszystkim wiadomo, że jest to owad nocny, który lgnie do światła. W staropolszczyźnie tym jakże łatwym, krótkim i szybkim w wymowie słowem określano ciemność.

  1. Deka

Niestety to słowo w mowie potocznej funkcjonuje jako nieprawidłowy skrót jednostki masy – dekagram (prawidłowy skrót to ‘da’). Jeśli któraś z osób powie dziś: poproszę 20 deka szynki, oczywiście otrzyma taką masę szynki. W staropolszczyźnie za taką prośbę mógłby być źle postrzegany (a nawet pojmany! tzn. aresztowany!), ponieważ słowo to oznaczało kiedyś sztylet.

  1. Element

Dziś słowo element jest częścią jakiejś całości lub zbiorowym określeniem osób z marginesu społecznego (taką definicję podaje Słownik Języka Polskiego). W staropolszczyźnie, co jest ciekawe, element miał dwa znaczenia: element właśnie i coś z natury, czyli żywioł.

Powyższe przykłady świadczą o procesie nadawania starym słowom nowych znaczeń – powstają więc neosemantyzmy, które są znane szerszej społeczności i są używane bez większego trudu w komunikacji międzyludzkiej. Niedługo kolejna porcja ciekawych przykładów na ten temat. Zapraszamy!

Źródło: www.staropolska.pl

Karolina Drzas